Cái gọi là “xây dựng hệ sinh thái L2” đã bị bác bỏ

Tác giả: Godot; Nguồn: @GodotSancho

Gần đây mình thấy nhiều cuộc thảo luận về Monad $MON và “hào quang” của các public chain. Là một người đóng góp cho L2, mình thực sự cảm nhận rằng cái gọi là “xây dựng hệ sinh thái” đã bị chứng minh là sai lầm.

Nếu bạn tự mình xây dựng một public chain hoặc L2 từ đầu, với tất cả tâm huyết, muốn phát triển dự án tốt, thì điều đầu tiên cần nghĩ là người dùng và dòng tiền on-chain đến từ đâu.

Khi bạn đi tìm kiếm hợp tác, sẽ phát hiện chẳng ai quan tâm, thậm chí trả tiền cho KOL quảng bá cũng bị từ chối.

Lúc này bạn nhận ra, nhu cầu cơ bản nhất của mọi người là đảm bảo bạn không “rút thảm”, chứ không phải quan tâm đến hiệu năng hay công nghệ của chain bạn. Bạn cần có VC mạnh đầu tư để làm thương hiệu bảo chứng.

Vấn đề là, VC xem xét điều gì? Bạn phải có background trường top, công ty lớn, tốt nhất là có nền tảng mật mã học, hoặc đồng sáng lập có background này.

Giả sử bạn đều có đủ, còn tìm được đồng sáng lập chuyên về mật mã học, gọi vốn thành công. Lúc này, sẽ có một nhóm nhỏ người theo tin gọi vốn tìm đến chain bạn “farm airdrop”, KOL cũng tới hỏi hợp tác.

Rồi sẽ đối mặt với vấn đề: người dùng làm sao chuyển tiền lên chain của bạn.

Nếu là public chain, chưa phát hành token chỉ có thể dựa vào testnet faucet.

Nếu là L2, phải đi hợp tác với bridge, mà hầu hết bridge là pool-to-pool, nên loại tài sản có thể lên chain bạn rất hạn chế, chỉ quanh quẩn USDT, USDC (stablecoin), ETH và tài sản LST của ETH.

Tất nhiên khối lượng tài sản cũng không lớn vì ai cũng lo lắng bạn “rút thảm”.

Vấn đề then chốt: nếu chain không có USDT, USDC native, thì hai token này trên chain bạn thực chất là wrapped, bị khoá ở bridge. Nếu bridge có vấn đề, bạn không thể trả tài sản cho người dùng.

Đi hợp tác với Tether, Circle? Phí tối thiểu cũng vài triệu đô, thôi bỏ đi.

Vậy, DeFi trên chain bạn chỉ quanh quẩn cặp USDT-USDC, ETH-wstETH, hoàn toàn không có ý nghĩa.

Dựa vào bridge, dòng tài sản lên chain bạn rõ ràng không đủ, trung tâm thanh khoản là sàn giao dịch. Nếu sàn giao dịch hỗ trợ nạp/rút native token trên chain bạn thì mới có ý nghĩa lớn.

Nhưng hầu hết sàn giao dịch đều tính phí niêm yết token, sàn lớn nhất không thu phí nhưng bạn phải có giá trị với họ. Chúc mừng, bạn có KPI rồi.

TVL làm sao? Phải đi từng tổ chức, BD cá mập, nhà đầu tư lớn, cam kết lợi nhuận. Đợi phát token rồi dùng token bù APY cho người đóng góp TVL.

Về on-chain activity? Các dự án DeFi lớn, đã trưởng thành sẽ không để ý đến bạn, trừ khi bạn cam kết cung cấp thanh khoản cực lớn, tức là ít nhất chục triệu đến trăm triệu USD TVL cho dự án đó, họ mới cân nhắc triển khai trên chain bạn. Nếu không, thanh khoản mỏng, không ai dùng, dự án triển khai cũng vô nghĩa.

GameFi, NFT? Gần như đã chết rồi.

Các dự án tìm đến bạn hầu hết chỉ nhằm xin Grant, copy một dự án khác, deploy lên chain bạn, đợi bạn phát token rồi xin Grant, nhận được token là chốt lời, rồi lại tiếp tục multi-chain tìm chain/L2 khác.

Dù họ thực sự muốn triển khai trên chain bạn, thì cũng không chỉ dừng lại ở mỗi chain bạn. Họ cũng cần tăng marketcap, mở rộng user và thị trường, multi-chain là tối ưu.

MEME trong mắt nhiều người là giải pháp tốt, nhiều người nghĩ bơm vài MEME là chain ổn. Thực tế MEME không thể tự phát hành, vì nhiều nước kiểm soát rất chặt.

Thứ hai, bạn cũng không thể thuê đội market maker tạm thời, vì đó cũng là chi phí. Hợp tác với bên phát hành MEME thứ ba? Ban đầu vài token có thể ổn, với điều kiện cá mập không chốt lời.

Một khi user mới giảm, lực mua yếu, cá mập chốt lời, MEME sẽ rơi về giá thấp, càng nhiều cây nến đỏ.

Trader HFT tham gia còn làm tệ hơn, họ đẩy gas fee lên cao, săn lệnh MM không kịp hủy. MM buộc phải dãn spread, slippage ngày càng lớn, giá biến động mạnh.

Dần dần, user giữ token càng ngắn hạn, chốt lời là chạy. MM giữ giá cũng không được lâu.

Cuộc chơi cuối cùng là ai chạy nhanh hơn. Đến cuối cùng, chẳng còn ai phải chạy nữa.

Nếu cuối cùng bạn may mắn đạt KPI, chuẩn bị lên sàn. Một vấn đề cần giải quyết: Lợi ích của VC bạn có bảo đảm không? Của cá mập, nhà đầu tư lớn đóng góp TVL thì sao? Grant của dự án hệ sinh thái? Vốn của MM, airdrop list sàn, reward stake, airdrop cho user, đội ngũ… Bạn bảo vệ lợi ích của ai, hy sinh ai?

Cuối cùng lên sàn thành công, nhưng sàn cũng chỉ mở nạp/rút native token trên chain bạn, cùng lắm thêm ETH.

Tether, Circle vẫn thu phí vài triệu đến chục triệu đô, chain bạn không có U native, sàn không thể mở nạp/rút U native trên chain bạn, DeFi cá mập không tin vào an toàn của bridge, sẽ không chuyển vốn lớn.

User muốn tham gia hoạt động trên chain bạn, phải rút native token, rồi lên chain bán ra ETH hoặc U, quá trình này là rào cản lớn.

À đúng rồi, không có U native thì cũng đừng mong RWA sẽ deploy, thậm chí oracle cũng không dùng được Chainlink vì phí siêu cao.

Cuối cùng sẽ nhận ra, làm một chain general-purpose để “xây dựng hệ sinh thái” là một đề bài giả.

Tất cả chỉ là một “bộ quần áo mới của hoàng đế” khổng lồ, lực mua không dựa vào fundamentals mà là thuyết âm mưu, là cảm giác đằng sau có đại gia, có nhân vật lớn chống lưng.

Bạn sẽ nhận ra dòng tiền cuối cùng cũng quay về ETH và SOL, có thể thêm Base, hiệu ứng Matthew của các chain này đã quá rõ ràng.

Hỗ trợ nạp/rút token trên sàn, thanh khoản tài sản on-chain, vốn và slippage trên DEX, hiệu ứng quy mô và liên kết giữa các DeFi, chủng loại và tính composable của DeFi, các loại giao dịch spot/futures/options, khả năng hedging vị thế, xây dựng sản phẩm bond, độ an toàn thanh lý của lending protocol, thói quen người dùng, ấn tượng và lối mòn tâm lý… tất cả đều là hào quang của các public chain thành công.

Vì vậy, lại quay về câu hỏi tại sao, tại sao user phải dùng chain bạn, tại sao protocol phải deploy trên chain bạn? Điều quan trọng không phải công nghệ, mà là sự độc đáo.

Sự độc đáo này phải giúp ích cho giao dịch và lợi nhuận - hai nhu cầu lớn nhất. Và phải là lợi ích ở tầng đồng thuận, giống như Hyperliquid có cơ chế ưu tiên huỷ lệnh có lợi cho MM cung cấp thanh khoản, hoặc Solana đang phát triển ACE (Application Control Execution).

Thực ra viết đến đây là mình đã nói hết ý rồi.

Cuối cùng, muốn nói các dự án do Manta ươm tạo, sẽ không bắt buộc phải deploy trên Manta chain, mà được tự do chọn chain phù hợp, ví dụ superfortune ở BNB Chain, Junk.Fun ở Solana, v.v. Nhưng một phần doanh thu của họ vẫn phải dùng để buyback MANTA.

Hết.