Meme coin: gương soi của thế giới tài chính

Meme coin là một trong những hiện tượng nổi bật và khó hiểu nhất trong lĩnh vực tiền điện tử. Từ SHIB phát sinh từ một meme chó Shiba Nhật Bản, đến Dogecoin được một doanh nhân nổi tiếng ca ngợi, những loại token này bắt nguồn từ trò đùa, phát triển mạnh mẽ trong cộng đồng, với sự dao động giá cả mạnh mẽ và hiệu ứng giàu có khổng lồ, liên tục tác động đến các giá trị của tài chính truyền thống.

Chúng rốt cuộc là bong bóng số không có giá trị hay đại diện cho một loại tài sản hoàn toàn mới? Đặt chúng trước gương của tài chính truyền thống và thực hiện một phân tích sâu sắc về vai trò, chúng ta sẽ phát hiện ra rằng Meme coin không chỉ là một vai trò duy nhất, mà là sự pha trộn và phóng đại của nhiều vai trò bị gạt ra ngoài lề hoặc bị đàn áp trong thế giới tài chính truyền thống. Nó vừa là sự giải phóng tối thượng của ham muốn đầu cơ, vừa là biểu tượng tài chính của văn hóa cộng đồng, và còn có thể là một “gương soi” để xem xét bản chất của tài chính hiện đại.

Một, Về mặt thị trường: “Xổ số rủi ro cao” và “Cổ phiếu ma hoặc trái phiếu rác”

Từ góc nhìn tài chính truyền thống, Meme coin khác xa với các công cụ “đầu tư giá trị” mà các nhà đầu tư thông thường tiếp xúc trong tài chính truyền thống (như cổ phiếu blue-chip, trái phiếu chính phủ); nó tương ứng chính xác nhất với xổ số và chip sòng bạc.

Cá cược rủi ro cao hoặc “chip casino”. Tinh túy của xổ số truyền thống là người mua trả một khoản tổn thất xác định, nhỏ (số tiền mua vé), để đánh cược vào một khả năng cực thấp nhưng lợi nhuận cực cao. Meme coin hoàn toàn tuân theo logic này. Phần lớn người mua không dựa trên phân tích công nghệ nền tảng, trường hợp ứng dụng hoặc chiết khấu dòng tiền của nó - vì những điều này hầu như không tồn tại trong hầu hết các Meme coin. Quyết định đầu tư của họ xuất phát từ một niềm tin đơn giản: sẽ có một “người ngốc” tiếp theo mua lại với giá cao hơn từ tay họ. Đây là sự thể hiện hoàn hảo của “lý thuyết ngốc” nổi tiếng trong lịch sử tài chính ở thời đại số.

Khác với xổ số truyền thống, “Kết quả” của Meme coin không phải là một thời điểm xác định, mà là một quá trình liên tục. Quá trình này được kích hoạt bởi một xu hướng nóng trên mạng xã hội, một nhân vật có ảnh hưởng đưa ra tín hiệu, hoặc một bữa tiệc cộng đồng bất ngờ. Biểu đồ giá của nó không còn phản ánh các yếu tố cơ bản của doanh nghiệp, mà là một biểu đồ điện tâm đồ thời gian thực của cảm xúc tập thể. Những câu chuyện về việc tăng vọt 500% trong chớp mắt và ngay lập tức “cắt chân” luân phiên diễn ra, tạo nên thói quen của trò chơi cờ bạc trực tuyến lớn này.

Cổ phiếu “huyền thoại” và “trái phiếu rác” có tính đầu cơ cao. Có thể một số người sẽ so sánh chúng với “cổ phiếu huyền thoại” hoặc “trái phiếu rác” trong thị trường tài chính truyền thống. Thật vậy, chúng chia sẻ đặc điểm “rủi ro cao, tiềm năng lợi nhuận cao”. Tuy nhiên, rủi ro của Meme coin có nhiều chiều hướng phức tạp và cực đoan hơn. “Cổ phiếu huyền thoại” ít nhất có một thực thể pháp lý đứng sau, sở hữu tài sản, kinh doanh (dù có yếu ớt đến đâu), và chịu sự quản lý của cơ quan chứng khoán. Mặc dù có sự thao túng giá cả, nhưng vẫn nằm trong một khuôn khổ pháp lý nhất định. “Trái phiếu rác” mặc dù có rủi ro vỡ nợ cao, nhưng việc định giá vẫn dựa trên xếp hạng tín dụng của bên phát hành, tài sản thế chấp và kỳ vọng dòng tiền trong tương lai, tồn tại một hệ thống phân tích tương đối trưởng thành.

Meme coin, hầu hết được tạo ra trên mạng phi tập trung, không có người kiểm soát thực tế, không có doanh thu kinh doanh, hợp đồng thông minh của nó có thể ẩn chứa lỗ hổng, đội ngũ sáng lập có thể ẩn danh. Điều đáng sợ hơn là “rug pull”, tức là các nhà phát triển đột ngột rút hết tiền trong quỹ thanh khoản, khiến giá trị token giảm xuống còn 0 trong nháy mắt. Sự tích tụ của những rủi ro hệ thống này khiến mức độ rủi ro của Meme coin vượt xa bất kỳ vật tương tự nào trong tài chính truyền thống, nó đẩy tính đầu cơ lên một tầm cao chưa từng thấy.

Hai, khía cạnh văn hóa: “cổ phiếu tà giáo” và “tiền tệ xã hội”

Nếu Meme coin chỉ đơn thuần là một trò đánh bạc, có lẽ nó sẽ không có sức sống mạnh mẽ như vậy. Sức mạnh sâu xa hơn của nó nằm ở việc nó đã thành công trong việc chuyển đổi công cụ tài chính thành biểu tượng văn hóa và vé tham gia xã hội. Về mặt này, sự tương đồng tốt nhất của nó là cổ phiếu GME trong “sự kiện GameStop” năm 2021, và phát huy các thuộc tính văn hóa của nó.

Cộng đồng hóa hành vi tài chính và nhận diện danh tính. Sự kiện GameStop năm đó có cốt lõi là các nhà đầu tư nhỏ lẻ trên một nền tảng mạng xã hội, thông qua việc mua tập thể cổ phiếu GME bị các tổ chức đầu tư bán khống số lượng lớn, đã thành công trong việc “đánh bại” các quỹ phòng hộ ở Phố Wall. Trong quá trình này, cổ phiếu GME không còn là một chứng nhận đầu tư đơn giản nữa, mà trở thành một “lá cờ”, một “niềm tin”, là “vũ khí” của những người nhỏ lẻ chống lại hệ thống tinh hoa tài chính. Việc nắm giữ GME trở thành một tuyên ngôn danh tính: “Tôi là một thành viên của cộng đồng này, tôi đứng ở phía đối lập với Phố Wall.”

Meme coin đã đưa hành vi tài chính cộng đồng này lên một tầm cao mới. Việc sở hữu Dogecoin có nghĩa là bạn đồng ý với khẩu hiệu châm biếm “tiền của nhân dân”, hiểu nguồn gốc từ đồng coin chế giễu Bitcoin vào năm 2013 và tham gia vào một phong trào cộng đồng toàn cầu, tràn đầy khiếu hài hước. Shiba Inu coin đã xây dựng một “SHIB Army” khổng lồ, thông qua câu chuyện hệ sinh thái phức tạp và cơ chế đốt giảm phát, củng cố cảm giác thuộc về và sứ mệnh của các nhà đầu tư. Tại đây, đầu tư không còn là phân tích dữ liệu lạnh lùng, mà là sự nhận diện bản thân và xây dựng cộng đồng tràn đầy cảm xúc.

"Tích lũy và hiện thực hóa “vốn xã hội”. Trong kỷ nguyên truyền thông xã hội, sự chú ý là nguồn tài nguyên khan hiếm nhất. Bản chất của Meme coin chính là việc tài chính hóa sự chú ý tập thể. Một Meme coin thành công là một văn hóa gene có khả năng tự sinh sản và lan truyền theo cách virus. Hành động phát hiện và lan truyền một Meme coin sớm không chỉ có thể mang lại lợi nhuận tài chính, mà còn có thể tích lũy “vốn xã hội” đáng kể trong cộng đồng ------ bạn được coi là “nhà tiên tri” có tầm nhìn hoặc “vua meme” thú vị.

sự chú ý thu hút dòng tiền vào

Ba, Khía cạnh hành vi: “Giá trị cảm xúc” và “Bong bóng đầu cơ”

Xét về lịch sử tài chính, Meme coin không phải là một quái vật chưa từng có, nó chỉ là hiện thân mới nhất của những bong bóng đầu cơ lặp đi lặp lại trong lịch sử nhân loại trong thời đại số. So sánh nó với sự cuồng nhiệt về hoa tulip Hà Lan, sự kiện bong bóng Nam Hải và bong bóng Internet, chúng ta có thể thấy rõ sự tương đồng đáng kinh ngạc của lịch sử.

Giá trị dựa trên câu chuyện. Tâm điểm của tất cả các bong bóng đầu cơ là “câu chuyện” thay thế cho “cơ bản” trở thành cốt lõi của định giá. Vào thế kỷ 17, ở Hà Lan, giá trị của hoa tulip đã tách rời khỏi tính thẩm mỹ của nó như một loài hoa, mà được thúc đẩy bởi câu chuyện về “sự hiếm có, độc đáo, biểu tượng cho địa vị”, một củ “Augustus vĩnh cửu” có thể đổi được một căn biệt thự. Vào đầu thế kỷ 21, trong bong bóng internet, giá trị của một công ty không còn phụ thuộc vào khả năng sinh lời và dòng tiền của nó, mà dựa trên “lượt nhấp chuột”, “tăng trưởng người dùng” và câu chuyện vĩ đại về “mô hình kinh tế mới”.

Ngày hôm nay, giá trị của Meme coin hoàn toàn dựa trên “sức mạnh cộng đồng”, “biểu tượng văn hóa” và “tinh thần nổi loạn”. Một phát ngôn trên mạng xã hội của một doanh nhân nổi tiếng có ảnh hưởng lớn hơn bất kỳ báo cáo tài chính nào. Điều này tiết lộ một bản chất con người không thay đổi trong thị trường tài chính: con người luôn bị thu hút bởi một câu chuyện hấp dẫn và giấc mơ làm giàu nhanh chóng.

Nỗi sợ bỏ lỡ. Trong mỗi bong bóng, “sợ bỏ lỡ” là nhiên liệu cốt lõi thúc đẩy giá tăng phi lý. Khi thấy những người xung quanh trở nên giàu có chỉ sau một đêm nhờ mua một đồng Meme nào đó, suy nghĩ lý trí thường nhường chỗ cho cảm giác lo âu mãnh liệt. Cảm xúc này được khuếch đại vô hạn trong thị trường tiền mã hóa, nơi giao dịch diễn ra 7×24 giờ và thông tin lan truyền với tốc độ ánh sáng.

Trong khi đó, mỗi thời đại đều tìm ra lý do hợp lý cho “lần này không giống như lần trước” cho những cơn sốt của riêng mình. Trong thời kỳ cuồng nhiệt hoa tulip, người ta tin rằng nhu cầu về cái đẹp là vô hạn; trong thời kỳ bong bóng Internet, người ta tin rằng các mô hình định giá truyền thống đã hoàn toàn thất bại; và trong cơn sốt Meme coin, những người theo đuổi hô hào “cộng đồng là giá trị”, “phi tập trung thay đổi mọi thứ”. Tuy nhiên, lịch sử đã nhiều lần chứng minh rằng, khi nhạc dừng lại, câu chuyện sụp đổ, quy luật hấp dẫn cuối cùng sẽ phát huy tác dụng, giá cả sẽ quay về giá trị nội tại của nó------đối với phần lớn Meme coin, giá trị này gần như bằng không.

Bốn, Vượt qua ranh giới của tài chính truyền thống

Mặc dù chúng tôi đã tìm thấy nhiều sự tương đồng, nhưng Meme coin không phải là một bản sao đơn giản của các vai trò truyền thống. Nó thông qua công nghệ blockchain, thực hiện việc phân tích và vượt qua các mô hình tài chính truyền thống, thể hiện những đặc điểm độc đáo của nó.

Ngưỡng phát hành thấp và không có tính chất ra vào. Trong thế giới truyền thống, việc phát hành cổ phiếu hoặc trái phiếu cần trải qua các quy trình pháp lý phức tạp, bảo lãnh của ngân hàng đầu tư và sự phê duyệt của các cơ quan quản lý, ngưỡng cực cao. Trong thế giới tiền điện tử, bất kỳ ai, chỉ cần chi một ít chi phí và có một chút kiến thức kỹ thuật, có thể tạo ra và phát hành một đồng Meme của riêng mình trong vòng vài phút. Ngưỡng phát hành cực thấp đã khiến thị trường bùng nổ theo cách gần như “tăng trưởng hoang dã”, đồng thời cũng dẫn đến sự pha trộn giữa các dự án tốt và xấu cũng như tình trạng lừa đảo tràn lan.

Toàn cầu hóa và tính tức thời của tính thanh khoản. Một “cổ phiếu không có giá trị” được giao dịch trên thị trường OTC của Mỹ có thể có tính thanh khoản rất kém, khiến nhà đầu tư bình thường khó khăn trong việc mua bán. Trong khi đó, một đồng Meme hàng đầu, sau khi được niêm yết trên các sàn giao dịch phi tập trung hoặc tập trung toàn cầu, có thể thực hiện giao dịch tức thời 24/7 trên toàn cầu. Tính thanh khoản sâu và không ngừng này tạo ra một môi trường thuận lợi cho các hành vi đầu cơ cường độ cao, điều mà bất kỳ công cụ đầu cơ truyền thống nào cũng khó có thể so sánh.

Khoảng trống quản lý và sự mờ ám về đạo đức. Các hoạt động tài chính truyền thống nằm trong một rào cản quản lý nghiêm ngặt, nhằm bảo vệ nhà đầu tư và duy trì sự ổn định của thị trường. Trong khi đó, thế giới tiền điện tử, đặc biệt là lĩnh vực Meme coin, vẫn phần lớn là một “vùng đất không có luật pháp”. Sự thiếu vắng quản lý một mặt mang lại cho nó sự tự do và không gian đổi mới lớn, mặt khác cũng khiến cho các hành vi thao túng thị trường, giao dịch nội gián, lừa đảo gần như không bị trừng phạt, đẩy nguyên tắc “người mua tự chịu rủi ro” đến mức tối đa.

Meme coin, có thể một cách cực đoan bắt buộc chúng ta suy nghĩ lại một số vấn đề cơ bản: Giá trị là gì? Thị trường tài chính ngoài việc phân bổ tài nguyên còn mang lại những cảm xúc và nhu cầu xã hội nào của con người? Nó giống như một “gương chiếu yêu”, chiếu rọi ra những bản năng đầu cơ, cuồng loạn và bộ lạc chủ nghĩa vốn tồn tại trong hệ thống tài chính nhưng luôn xấu hổ không dám thừa nhận. Nó biến giao dịch đầu cơ tần suất cao trong phòng giao dịch Phố Wall thành một trò chơi toàn dân mà mọi người dùng điện thoại đều có thể tham gia; nó biến mạng xã hội của các câu lạc bộ tinh hoa thành những cộng đồng số toàn cầu dựa trên sở thích.

Do đó, đánh giá công bằng nhất về Meme coin có lẽ không chỉ đơn giản là coi thường nó là “lừa đảo” hay ca ngợi nó là “cách mạng”. Nó giống như một khối đa diện phức tạp:

Đối với những con bạc đang tìm kiếm sự làm giàu nhanh chóng, nó là một sòng bạc kỹ thuật số.

Đối với những người trẻ tuổi đang tìm kiếm cảm giác thuộc về, nó là một cộng đồng văn hóa.

Đối với các học giả tài chính, đây là một phòng thí nghiệm hành vi tài chính tuyệt vời.

Đối với các nhà quản lý, đây là một vùng nguy hiểm cần được quy định.

Đối với toàn xã hội, nó là một câu chuyện ngụ ngôn hiện đại về công nghệ, nhân tính và sự tham lam.

Meme coin có lẽ sẽ giống như hầu hết các bong bóng đầu cơ trong lịch sử, sau cơn cuồng nhiệt sẽ đến một thời kỳ im ắng kéo dài, phần lớn các dự án cuối cùng sẽ trở về con số không. Nhưng điều nó tiết lộ------ về sức mạnh cộng đồng, vai trò của văn hóa trong việc tạo ra giá trị, và tác động sâu sắc của công nghệ đối với tài chính toàn diện------ có lẽ sẽ thay đổi vĩnh viễn cách chúng ta hiểu về “tài chính”. Trong tương lai, khi tài chính truyền thống và tài chính tiền điện tử liên tục va chạm và hòa nhập, bữa tiệc tưởng chừng như vô lý của Meme coin có lẽ chính là một bản nhạc độc đáo chói tai nhưng không thể bỏ qua.