Mimetic: Định nghĩa về thuật ngữ này

Hành vi mô phỏng trên thị trường tiền mã hóa phản ánh hiện tượng nhà đầu tư quyết định dựa vào dấu hiệu xã hội và hành vi của người khác thay vì tự phân tích độc lập. Khái niệm này xuất phát từ lý thuyết về ham muốn mô phỏng của triết gia Pháp René Girard, cho rằng mong muốn của con người về cơ bản bị hình thành và chi phối bởi xã hội. Trong hệ sinh thái crypto, hành vi mô phỏng thể hiện khi nhà đầu tư chạy theo những nhân vật nổi tiếng hoặc cảm xúc của đám đông trong các quyết định giao dịch, thay vì dựa vào các yếu tố cơ bản của tài sản hoặc phân tích kỹ thuật. Cơ chế tâm lý này đặc biệt rõ nét trong thị trường crypto biến động nhanh, thường dẫn tới các làn sóng đầu tư, bong bóng giá và tâm lý bầy đàn.

Đặc điểm trọng tâm của hành vi mô phỏng là vai trò quyết định của ảnh hưởng xã hội trong quá trình ra quyết định. Ở lĩnh vực tiền mã hóa, điều này xuất hiện theo ba hình thái điển hình: đầu tiên là ảnh hưởng của người nổi tiếng, khi phát ngôn của các nhà đầu tư hoặc nhân vật công chúng có thể kích hoạt hoạt động giao dịch bắt chước trên diện rộng; tiếp theo là tâm lý FOMO, thúc đẩy nhà đầu tư lao vào thị trường một cách mù quáng khi nhìn thấy người khác đang kiếm lợi; cuối cùng là tác động lan truyền mạng xã hội, khi các nền tảng như Twitter, Reddit và Telegram trở thành kênh lan truyền cảm xúc, đẩy nhanh quá trình lan truyền thông tin (bao gồm thông tin đúng và sai). Dấu hiệu kỹ thuật của hành vi mô phỏng bao gồm những đợt tăng đột ngột về khối lượng giao dịch, biến động giá mạnh và sự bùng nổ tăng trưởng ngắn hạn của các token nhất định.

Hành vi mô phỏng tác động sâu sắc lên thị trường tiền mã hóa. Một mặt, nó có thể tạo ra động lực thị trường lớn, thúc đẩy sự tăng trưởng ngắn hạn mạnh mẽ của tài sản cụ thể, như trường hợp Dogecoin năm 2021 với sự bùng phát do mạng xã hội. Mặt khác, nó khiến thị trường tách khỏi giá trị thực, tạo bong bóng giá. Hành vi mô phỏng vừa đẩy nhanh việc tiếp nhận những dự án mới, vừa tăng rủi ro thao túng thị trường. Ở góc độ tổng thể, cơ chế mô phỏng tạo nên chu kỳ tự củng cố trong thị trường tiền mã hóa, nơi giá tăng → truyền thông quan tâm → thêm người tham gia → giá tiếp tục tăng, tạo nên mức độ biến động đặc sắc của ngành.

Những rủi ro và thách thức chính của hành vi mô phỏng là tính phi lý của thị trường và nguy cơ hình thành bong bóng tài sản. Khi quyết định đầu tư chủ yếu dựa vào tín hiệu xã hội mà bỏ qua phân tích kỹ thuật hoặc giá trị thực của dự án, tài sản dễ bị định giá quá cao. Điều này thường dẫn đến những đợt giảm giá mạnh, gây thiệt hại lớn cho nhà đầu tư. Một rủi ro khác là củng cố các thiên kiến nhận thức như thiên kiến xác nhận (chỉ chấp nhận thông tin củng cố niềm tin sẵn có) và hiệu ứng neo (dựa quá nhiều vào thông tin ban đầu). Ngoài ra, hành vi mô phỏng có thể bị kẻ xấu lợi dụng, dùng thông tin sai lệch để dẫn dắt nhà đầu tư tạo lợi thế cho kẻ thao túng. Xét về quản lý, sự phổ biến của hành vi mô phỏng khiến thị trường khó kiểm soát, làm tăng rủi ro hệ thống nói chung.

Việc nắm rõ hành vi mô phỏng rất quan trọng với cộng đồng crypto vì nó giúp giải thích gốc rễ tâm lý của sự biến động thị trường, đồng thời nhắc nhở nhà đầu tư cần giữ tư duy độc lập trong môi trường tràn ngập thông tin. Dù không thể loại bỏ hoàn toàn ảnh hưởng xã hội, nhận thức về cơ chế mô phỏng sẽ hỗ trợ nhà đầu tư xây dựng chiến lược hợp lý hơn. Đối với sự phát triển của ngành, hành vi mô phỏng vừa là chất xúc tác cho quá trình lan tỏa đổi mới công nghệ, vừa khuếch đại các rủi ro tiềm tàng. Khi thị trường trưởng thành, hiểu và kiểm soát hành vi này sẽ là yếu tố then chốt giúp xây dựng hệ sinh thái tiền mã hóa vững mạnh, ổn định hơn.