Ekonomi aslında nasıl işler? Bu makaleyi okuduktan sonra anlayacaksınız.

Question

Dürüst olmak gerekirse, ekonomi kulağa çok karmaşık geliyor ama aslında sadece bir döngüden ibaret: Sen para harcarsın → Tüccar para kazanır → Tüccar eleman alır → İşçinin parası olur → Harcamaya devam eder. Bu kadar basit.

Ekonominin Dört Aşaması

Yeterince uzun süre gözlemlersen, ekonominin bir lunapark treni gibi dört aşamadan geçtiğini görürsün:

Birinci Aşama: Genişleme Dönemi — Kriz geçtikten sonra herkes umutla dolar. İşsizlik azalır, şirket kârları yükselir, borsalar fırlar. İnsanlar deli gibi harcar, yatırım iştahı artar.

İkinci Aşama: Refah Dönemi — Ekonomi zirvede. Ürün fiyatları istikrarlı, üretim kapasitesi tam dolu. İlginç olan şu ki, veriler harika görünse de akıllı insanlar endişelenmeye başlar.

Üçüncü Aşama: Durgunluk Dönemi — Kötü şeyler başlar. Maliyetler yükselir, talep düşer, şirket kârları çöker. Borsalar düşer, işsizlik artar, herkes kemer sıkmaya başlar.

Dördüncü Aşama: Depresyon Dönemi — En karanlık an. Şirketler iflas eder, işsizlik tavan yapar, borsa çalkalanır. Ama bu genellikle tabana yaklaşıldığı anlamına gelir.

Ekonomide Üç Tür Döngü Vardır

Farklı ekonomik döngüler farklı sürelerde gerçekleşir:

Mevsimsel Döngü (Birkaç ay): Mesela kışın ısınma talebi artar, yazın soğuk içecek satışı yükselir.
Ekonomik Dalgalanma (Birkaç yıl): Arz-talep dengesizliğinden kaynaklanır, toparlanması uzun sürebilir.
Yapısal Dalgalanma (On yıllar): Teknolojik devrimlerin sebep olduğu uzun vadeli değişimler, en güçlü etkidir.

Ekonomiyi En Çok Ne Etkiler?

Hükümet Politikası — Hükümet vergiler ve harcamalar yoluyla ekonomiyi canlandırabilir ya da soğutabilir. Büyüme mi istiyorlar? Vergileri düşürür veya harcamaları artırırlar. Enflasyonu düşürmek mi istiyorlar? Tersini yaparlar.

Faiz Oranları — Bu kilit nokta. Faiz düşük → Borçlanmak ucuz → Herkes borç alıp harcama ve yatırım yapar → Ekonomi uçar. Tersi olursa ekonomi soğur. Gelişmiş ülkelerde neredeyse herkes borçla yaşar, bu yüzden faiz değişikliği çok büyük etki yapar.

Uluslararası Ticaret — İki ülkenin farklı avantajları vardır, ticaret yaparak ikisi de kazanır. Ama sorun şu ki, ticaret bazı sektörlerdeki işçilerin işsiz kalmasına yol açabilir.

Mikro vs Makro Ekonomi

Mikroekonomi = Tek bir pazarı, tek bir şirketi, tek bir tüketiciyi inceler. Arz-talep ve fiyat değişimlerine odaklanır.

Makroekonomi = Tüm ülkeye hatta dünyaya bakar. GSYİH, işsizlik oranı, enflasyon oranı, döviz kuru gibi göstergelere odaklanır.

Kısacası: Mikro detaylara, makro ise büyük resme bakar.

Sonuç

Ekonomi insan ve para etkileşimidir. Her harcaman bir oy gibidir, hükümetin her politikası bir hamle. Bunları anlarsan, daha akıllıca kararlar verebilirsin — ister para biriktir, ister borç al, ister yatırım yap.