Kriptoda saniyede işlem sayısı (TPS) nedir?

Saniyede işlem sayısı (Transactions per second - TPS), kriptopara ve blokzincir ekosisteminde temel bir performans göstergesidir. Dijital para birimleri geliştikçe ve gerçek dünyadaki ödeme sorunlarına çözüm aradıkça, TPS’yi anlamak hem kullanıcılar hem de geliştiriciler için kritik önemdedir. Bu ölçüt, kullanıcı deneyimini, ağ verimliliğini ve blokzincir ağlarının VISA gibi geleneksel finansal sistemlerle rekabet edebilme potansiyelini doğrudan etkiler. VISA, saniyede binlerce işlem gerçekleştirme kapasitesine sahiptir.

Saniyede işlem sayısı (TPS) nedir?

Saniyede işlem sayısı (TPS), bir blokzincir ağının bir saniyede gerçekleştirebildiği işlem miktarını ölçen temel bir göstergedir. Bu değer, farklı blokzincir ağları arasında büyük farklılık gösterir ve ağ performansının geleneksel ödeme sistemlerine kıyasla değerlendirilmesinde ana ölçütlerden biridir.

Blokzincir ağlarında genellikle iki TPS türü bulunur: ortalama TPS ve maksimum TPS. Ortalama TPS, ağın olağan koşullarda ve rutin işlem talebinde sunduğu kapasiteyi gösterir. Maksimum TPS ise, örneğin önemli fiyat hareketleri veya yüksek piyasa dalgalanması gibi çok sayıda kullanıcının eş zamanlı işlem yaptığı yoğun dönemlerde ağın ulaşabildiği en yüksek performansı ifade eder. Bu ayrım önemlidir çünkü ağ tıkanıklığı, gerçek zamanlı TPS oranını ciddi şekilde düşürebilir ve bu da işlem süreleri ile kullanıcı deneyimini doğrudan etkiler.

Örneğin, sektörün en büyük ve bilinen kriptoparası olan Bitcoin, en düşük TPS oranlarından birine sahiptir; ortalama olarak saniyede yaklaşık beş, maksimumda ise yedi işlem gerçekleştirebilir. Bu düşük işlem kapasitesi, Bitcoin’in hızdan ziyade güvenlik ve merkeziyetsizliğe öncelik veren tasarım yaklaşımını yansıtır. Buna karşılık, VISA gibi merkezi ödeme sistemleri saniyede 65.000’in üzerinde işlem gerçekleştirebilir ve bu da geleneksel finans altyapısı ile çoğu blokzincir ağı arasındaki önemli performans farkını gözler önüne serer. VISA’nın saniyede işlem kapasitesini bilmek, blokzincirlerin performansını değerlendirmek için önemli bir referans noktasıdır.

TPS blokzincir ağlarının hızı açısından neyi ifade eder?

TPS, blokzincir ağlarının hızı ve genel performansı ile doğrudan bağlantılıdır. TPS, bir saniyede işlenebilecek işlem hacmini gösterirken, işlem kesinleşme süresiyle birlikte değerlendirilir. İşlem kesinleşme süresi, bir işlemin blokzincire kaydedilip değiştirilemeyecek veya geri alınamayacak şekilde onaylanması için geçen zamanı ölçer.

Bitcoin’in performansı bu kavramları net şekilde ortaya koyar. Ortalama TPS değeri beş ila yedi arasında olan Bitcoin’de, bir işlemin kesinleşmesi için en az bir saat gerekmektedir. Bu uzun onay süresi ve düşük aktarım hızı, yıllar boyunca birçok iyileştirme önerisinin gündeme gelmesine neden olmuştur. Blok boyutunun artırılması ve konsensüs mekanizmasında değişiklikler gibi öneriler sunulmuşsa da, Bitcoin topluluğu genel olarak ağın orijinal ilkelerini korumayı tercih etmiştir.

Buna karşın, Ethereum teknolojiyle TPS konusunda ciddi bir ilerleme kaydetmiştir. Başlangıçta 15 TPS kapasitesine sahip olan Ethereum, Proof of Work’ten Proof of Stake’e geçişle büyük bir yükseltme gerçekleştirmiştir. Bu dönüşümün, ağın 20.000 ila 100.000 TPS aralığına yükselmesini sağladığı düşünülür; böylece blokzincir ağları VISA’nın işlem kapasitesine yaklaşır.

Blokzincirlerde işlem hızı önemli midir?

Günümüzün hızlı dijital ekonomisinde, işlem hızı blokzincir ağlarının başarısında kritik rol oynar. Kullanıcılar, VISA gibi geleneksel ödeme sistemleriyle kıyaslanabilecek hızlı ve sorunsuz işlemler bekler; “zaman paradır” yaklaşımı her zamankinden daha geçerlidir. Kriptopara sektörü milyonlarca kullanıcıya hizmet verirken, VISA seviyesine yakın yüksek TPS oranlarının önemi de giderek artmaktadır.

Yüksek TPS oranları, ağ tıkanıklığını önlemek için gereklidir. İşlem talebinin işleme kapasitesini aşmasıyla oluşan tıkanıklık, işlemlerin uzun süre beklemesine neden olur; bu da kullanıcı deneyimine zarar verir ve ağa olan güveni zedeler. Bu durum, özellikle piyasanın hareketli olduğu dönemlerde daha da belirginleşir.

İşlem ücretleri de önemli bir boyuttur. Kriptopara işlemleri genellikle düşük ücretlere sahiptir ve bu, onları geleneksel bankacılık çözümlerine kıyasla avantajlı kılabilir. Ancak ağ tıkanıklığı sırasında kullanıcılar, işlemlerinin öncelikli işlenmesi için işlem ücretini yükseltir. Bu, giderek yükselen bir ücret döngüsüne ve yüksek maliyetleri karşılayamayan kullanıcıların dışlanmasına yol açabilir. Bu dinamik, TPS’nin blokzincirlerin sürdürülebilirliği için neden kritik olduğunu gösterir.

Ayrıca TPS, blokzincir ağlarının ölçeklenebilirliğini—yani artan kullanıcı talebini ve işlem hacmini karşılayabilme kapasitesini—doğrudan etkiler. Kriptoparanın yaygınlaşmasıyla ağlar, performans kaybı olmadan artan yükü karşılayabilmek için TPS kapasitelerini yükseltmek zorundadır. Bu ölçeklenebilirlik, hem olağan akış için yeterli ortalama TPS’yi hem de zirve dönemlerde tıkanıklık yaşamadan yeterli maksimum TPS’yi gerektirir; ideal olarak VISA’nın saniyede işlem seviyelerine yaklaşmak hedeflenir.

En hızlı kriptopara ağları hangileridir?

Bitcoin’in ölçeklenebilirlik sınırlamalarının farkında olan geliştiriciler, VISA gibi geleneksel ödeme işleyicileriyle rekabet edebilecek, çok daha yüksek TPS oranları sunan çeşitli blokzincir ağları geliştirmiştir.

Solana, en yüksek performansa sahip blokzincir ağlarından biridir. Teknik dokümanında Solana’nın teorik olarak 710.000 TPS’ye kadar ulaşabildiği belirtilir. Bu ideal bir senaryodur; ancak ağ, gerçek testlerde 65.000 TPS’ye erişmiş, geliştiriciler ise ideal koşullarda 400.000 TPS’ye ulaşılabileceğini belirtmiştir. Solana, günlük ortalama maksimum TPS’de 1.000’in üstüne çıkarken, blok kesinleşme süresi yaklaşık 21-46 saniye aralığında kalır—bu, Bitcoin’in bir saate varan süresine göre büyük bir avantajdır ve geleneksel ödeme hızlarına yaklaşır.

SUI ise başka bir yüksek performanslı Katman-1 blokzinciridir. Günlük ortalama TPS değerleriyle öne çıkan SUI, 125.000 TPS’ye kadar ulaşabildiğini belirtmektedir. SUI, doğrulayıcılar tarafından paralel işlem sayesinde aktarımı artırır, gecikmeyi azaltır ve ölçeklenebilirliği güçlendirir. Ağ, hızlı tamamlanan ve tekil doğrulanan işlemlerle performansı daha da iyileştirir.

BNB Smart Chain (BSC) de en hızlı ağlar arasında yer alır ve gerçek TPS hızları birkaç yüz işlem/saniye seviyesine ulaşır. BSC, akıllı sözleşme işlevi sunar ve Ethereum Sanal Makinesi ile uyumludur; böylece Ethereum’un geniş merkeziyetsiz uygulama ekosistemine erişim sağlarken yüksek hız sunar.

Bu öncü ağların yanında, Ethereum da Ethereum 2.0 güncellemesiyle dikkat çeker. Bu geçişle Ethereum’un maksimum TPS’si 12-15’ten potansiyel 100.000’e çıkmıştır—bu, çok kullanılan bir blokzincir için büyük bir başarıdır. Özellikle Ethereum’un akıllı sözleşmeler ve merkeziyetsiz uygulamalar için temel teşkil ettiği, yüksek işlem hacmi oluşturduğu düşünüldüğünde bu ilerleme oldukça anlamlıdır. Bu gelişmeler blokzincir teknolojisini VISA seviyesine yaklaştırmaktadır.

Ripple tarafından geliştirilen XRP ise farklı bir örnektir. RippleNet üzerinde çalışan ve geleneksel blokzincir yapısına sahip olmayan XRP, 50.000 TPS’ye kadar ulaşabilir; bu da geleneksel finans ağlarının çok üstündedir. Ripple, merkeziyet tartışmalarına konu olsa da, XRP ağı sınır ötesi ödemeler ve işlemler için en hızlı çözümlerden biri olarak öne çıkar ve bazı senaryolarda VISA seviyesinde işlem hızına erişir.

Sonuç

Saniyede işlem sayısı, kriptopara ekosisteminde kullanıcı deneyimini, ağ ölçeklenebilirliğini ve blokzincirlerin VISA gibi geleneksel finansal sistemlerle rekabet gücünü doğrudan belirleyen bir ölçüttür. Bitcoin’in 5-7 TPS aralığından Solana ve SUI gibi ağların binlerce TPS’ye ulaşmasına kadar olan süreç, sektörde hız ve ölçeklenebilirlik sorunlarının çözümünde büyük aşama kaydedildiğini gösterir.

Daha yüksek TPS’ye ulaşma hedefi, endüstrinin küresel anlamda artan talebi karşılamaya olan kararlılığını yansıtır. VISA’nın 65.000’den fazla TPS işleyebilmesi, ana akımda benimsenebilecek blokzincir ağları geliştirmek isteyenler için önemli bir kıstas olmaya devam ediyor. Farklı ağlar, yüksek aktarım kapasitesine ulaşmak için konsensüs mekanizması yeniliklerinden paralel işleme mimarilerine kadar çeşitli çözümler geliştiriyor; bu gelişmeler, gelecekteki büyüme için teknik altyapının mevcut olduğunu ortaya koyuyor.

Kriptopara endüstrisi olgunlaşırken ve kullanıcı tabanı büyürken, VISA seviyelerinde TPS’yi güvenlik ve merkeziyetsizlikten ödün vermeden sürdürebilmek, uzun vadeli başarı ve sürdürülebilirlik için hayati önem taşıyor. Bu dengeyi sağlayabilen ağlar, dijital finansın yeni nesli için temel altyapıyı oluşturacak ve blokzincir ile geleneksel ödeme hızları arasındaki açığı kapatacaktır.

SSS

Hangi kriptopara saniyede 100.000 işlem gerçekleştirebilir?

Halihazırda hiçbir kriptopara birimi 100.000 TPS’ye ulaşamamaktadır. Ethereum, gelecek yol haritasında Katman 2 ve sharding gibi ölçeklenme çözümleriyle bu hedefe ulaşmayı planlamaktadır.