Kỳ nghỉ Quốc khánh, thảm kịch trong giới tiền mã hóa: Sự biến động mạnh của Meme coin đã phơi bày điều gì?

Kỳ nghỉ Quốc khánh dài ngày, dân chơi chứng khoán đổ xô đi du lịch, còn dân crypto lại trải qua một chuyến tàu lượn siêu tốc về tài sản

Trong những ngày A股 nghỉ lễ, giới crypto như bùng nổ.

Một vài đồng Meme chưa từng nghe tên—Meme4, PALU, còn có đồng gọi là “人生” (cuộc đời)—chỉ trong vài ngày vốn hóa đã tăng gấp hàng chục lần. Cộng đồng Hoa ngữ sôi động chưa từng thấy, có người khoe ảnh chụp lợi nhuận hàng triệu đô la Mỹ, khu bình luận tràn ngập những “chua chát” và cuộc vui “xông lên, xông lên”.

Rồi sao? Rồi chẳng có rồi gì nữa.

Từ ngày 9/10, những đồng coin này như diều đứt dây, rơi tự do. Có đồng giảm 95% chỉ trong một ngày, hơn 100.000 người bị thanh lý, tổng số tiền lên tới 621 triệu đô la Mỹ. Giấc mơ làm giàu trong một đêm lập tức biến thành tiếng kêu than “Tôi lại bị chặt rồi”.

Kịch bản này, quen không?

Còn nhớ cơn điên GameStop năm 2021 chứ? Nhóm nhỏ lẻ trên Reddit đẩy giá cổ phiếu của một cửa hàng game sắp phá sản lên tận trời, các quỹ bán khống thua lỗ đến mức hoài nghi cuộc đời. Chủ tịch SEC Mỹ nói đây là “cột mốc của tài chính hành vi”—chỉ cần giao dịch thật, thông tin minh bạch, thì dù giá có phi lý đến đâu cũng là “một phần của thị trường”.

Tư duy của người Mỹ rất đặc biệt: Bong bóng à? Cứ để nó xảy ra, vì nó sẽ sinh ra cách chơi mới.

Nếu chuyện này xảy ra ở Nasdaq, phố Wall đã sớm phát triển “ETF cổ phiếu Meme”, biến độ nóng trên mạng xã hội thành sản phẩm tài chính; Wall Street Journal sẽ viết bài dài ca ngợi “chủ nghĩa tư bản nhỏ lẻ”; còn SEC cùng lắm chỉ nghiên cứu “thao túng truyền thông xã hội”, kết luận cuối cùng rất có thể là: đây không phải lừa đảo, mà là biến động cảm xúc tập thể thời đại thuật toán.

Nếu chuyện tương tự xảy ra ở A股? Cơ quan quản lý sẽ lập tức cảnh báo rủi ro, truyền thông kêu gọi đầu tư lý trí, toàn bộ sự kiện bị coi là “biến động đầu cơ”, cuối cùng trở thành bài học ngược trong giáo dục nhà đầu tư.

Logic cốt lõi của thị trường Trung Quốc là “ổn định để phát triển”—dù có náo nhiệt, trật tự vẫn không thể lộn xộn.

Nhưng thế giới crypto không thuộc về bất kỳ ai

Vấn đề là, Meme coin tồn tại ở một vùng xám không ai kiểm soát.

Nó không thuộc SEC, cũng không thuộc Ủy ban Chứng khoán Trung Quốc. Đây là một sân chơi thử nghiệm xám được tự tổ chức bởi mã code, thanh khoản và câu chuyện. Cơ chế đầu cơ xã hội kiểu Mỹ ( lan truyền thông tin kiểu virus + động lực tập thể ) và tâm lý làm giàu của dân Trung Quốc ( cộng hưởng tầng lớp cơ sở + cảm giác tham gia cộng đồng ) được hòa quyện đầy kỳ diệu tại đây.

Sàn giao dịch không còn là nền tảng trung lập, mà là “máy tạo câu chuyện”; KOL không còn là người ngoài cuộc, mà là bộ khuếch đại giá cả; nhà đầu tư nhỏ lẻ tự phấn khích trong vòng lặp thuật toán và đồng thuận, cũng tự tiêu hao chính mình.

Điều kỳ ảo nhất: Giá cả không còn được quyết định bởi dòng tiền, mà bởi tốc độ lan tỏa câu chuyện và mật độ đồng thuận.

Chúng ta đang chứng kiến sự ra đời của một giống loài mới—“tư bản cảm xúc”. Không có báo cáo tài chính, chỉ có biểu tượng văn hóa; không có nền tảng doanh nghiệp, chỉ có đường cong đồng thuận; không tìm kiếm lợi nhuận lý trí, chỉ săn lùng điểm bùng nổ cảm xúc.

Dữ liệu không nói dối

Bình tĩnh nhìn vào con số: trong chín tháng đầu năm 2025, 90% top Meme coin lao dốc vốn hóa; quý hai, 65% token mới giảm trên 90% chỉ trong nửa năm.

Nó giống như cơn sốt vàng thời số hóa—đa số người đào vàng trắng tay, chỉ người bán xẻng là lời chắc chắn.

Khi tiền tệ bắt đầu kể chuyện, toàn bộ logic tài chính đều bị viết lại.

Trong thị trường truyền thống, giá phản ánh giá trị; ở thị trường crypto, giá tạo ra giá trị. Đây vừa là biểu hiện tối đa của phi tập trung, cũng là ranh giới nguy hiểm của phi trách nhiệm. Khi câu chuyện thay thế dòng tiền, cảm xúc trở thành tài sản, mỗi chúng ta đều là chuột bạch trong thí nghiệm này.

Vậy lối ra ở đâu?

Web3 giờ đang đứng ở ngã ba đường. Tiếp tục chìm đắm trong “chủ nghĩa tư bản cảm xúc” ngắn hạn, hay chuyển sang xây dựng hệ sinh thái “dẫn dắt bởi giá trị” dài hạn?

Một số hướng giải quyết có thể gồm:

• Cơ chế quản trị cộng đồng minh bạch hơn
• Khung pháp lý phù hợp ( vừa không bóp nghẹt sáng tạo, vừa không thả nổi “chặt chém” )
• Giáo dục nhà đầu tư một cách hệ thống

Chỉ như vậy, công nghệ phi tập trung mới thật sự thúc đẩy công bằng tài chính, thay vì trở thành sân chơi thu hoạch của một nhóm nhỏ.

Lời khuyên cuối cùng

Lần tới khi thấy KOL nào đó điên cuồng kêu gọi “coin x100”, hãy tự hỏi:Bạn đang tham gia đổi mới tài chính, hay đang trả tiền cho tự do tài chính của người khác?

Khi tiền tệ biết kể chuyện, thứ bạn cần nhất không phải là FOMO ( sợ bỏ lỡ ), mà là khả năng suy nghĩ tỉnh táo. Bởi lẽ, lưỡi hái chém vào ai, thường phụ thuộc vào việc ai mất lý trí trước.